Zarys medycyny hiperbarycznej z elementami terapii skojarzonej

Zarys medycyny hiperbarycznej z elementami terapii skojarzonej (wyd. IV rozszerzone)

Autor: Aleksander Sieroń, Grzegorz Cieślar, Marek Kawecki

Historycznie, od lat wiadomo, że tlen jest gazem niezbędnym dla życia. Pod koniec XIX wieku polscy uczeni: profesorowie Olszewski i Wróblewski, skroplili tlen. Od tego czasu rozpoczęto wykorzystywanie wysokich stężeń tlenu do terapii, co nosi nazwę hiperbarii tlenowej. Hiperbarię stosowano do leczenia różnych schorzeń od początku XX wieku. W Kalifornii stworzono nawet „bary tlenowe”, w których pito drinki przebywając w atmosferze tlenu pod ciśnieniem dwóch atmosfer. Niestety, dramatyczne pożary związane z wysokim stężeniem tlenu zablokowały na długie lata rozwój hiperbarii tlenowej, wykorzystującej wysokie ciśnienie tlenu w specjalnych komorach. Dzięki rozwojowi wiedzy o korzystnych mechanizmach działania podwyższonego ciśnienia tlenu na chory organizm, w ostatnich latach nastąpił powrót do hiperbarii tlenowej. Bezdyskusyjna przydatność komór hiperbarycznych z wysokim ciśnieniem tlenu, obejmujących możliwość działania tlenu na cały organizm człowieka, jest w terapii nurkowej, w zatruciu tlenkiem węgla i w wielu innych schorzeniach. Polskim osiągnięciem w tej formie terapii jest stworzenie hiperbarii miejscowej. To nowatorskie rozwiązanie, w którym na tkanki działa nie tylko tlen, jest polskim wkładem w światową terapię. Współczesna technika i wykorzystanie koncentratorów tlenu umożliwia uzyskiwanie ciśnienia tlenu rzędu 1,3 do 1,5 atmosfery. Zastosowanie tej formy hiperbarii, nazywanej czasem hiperbarią łagodną, wymaga nowej oceny przydatności. W mojej opinii metoda kryje w sobie trzy możliwości.
Pierwszą jest poddanie tej formie hiperbarii zdrowych osób. Może ona obejmować zarówno osoby nieaktywne sportowo, prowadzące siedzący, „komputerowy” tryb życia. Zwiększenie ogólnoustrojowego utlenowania wpływa pozytywnie na poprawę ich dobrostanu. Natomiast u osób aktywnie uprawiających sport – amatorsko, a tym bardziej zawodowo – wykorzystanie tej formy hiperbarii skraca restytucję fizyczną, ale – co można zauważyć u sportowców po zawodach (np. u zawodników po meczu) – także restytucję mentalną. Drugie, wspomniane już pole wykorzystania metody, stanowią zastosowania medyczne. Penetracja tlenu przez skórę zwiększa tkankowy poziom tego niezbędnego dla życia pierwiastka, co w istotny sposób może
poprawiać leczenie, np. ran przewlekłych podudzi. Autor ma osobiste wieloletnie pozytywne doświadczenia w tym zakresie. Taka forma hiperbarii jest szczególnie korzystna przy skojarzeniu jej z innymi metodami fizjoterapii, w tym z zastosowaniem zmiennych pól magnetycznych. Trzecim, niestety współczesnym – pandemicznym, wykorzystaniem łagodnej hiperbarii jest możliwość pomocy pacjentom pocovidowym, u których występują różnego rodzaju zaburzenia funkcjonowania układów organizmu człowieka. Dotyczy to, np. układu krążenia, gdzie lepsze utlenowanie ma wpływ na pracę serca czy krążenie obwodowe, zwłaszcza w obrębie kończyn dolnych. Wsparcie tą formą hiperbarii w sposób szczególny może dotyczyć osób z pocovidowym pogorszeniem funkcji układu oddechowego. Podsumowując: nowe możliwości, jakie otworzyły się przed hiperbarią, a które są możliwe dzięki nowym rozwiązaniom technicznym, zwiększyły spektrum jej zastosowania w profilaktyce i medycynie klinicznej.

Prof. dr hab. n. med. Aleksander Sieroń dr h. c. multi

Zarys medycyny hiperbarycznej z elementami terapii skojarzonej (wyd. IV rozszerzone)

Autor: Aleksander Sieroń, Grzegorz Cieślar, Marek Kawecki

Przedmowa
1. Medycyna hiperbaryczna – rys historyczny
2. Medycyna hiperbaryczna – podstawy fizyczne
Opis makroskopowy gazu doskonałego – równanie stanu gazu doskonałego
Mikroskopowa definicja gazu doskonałego
Ciśnienie gazu – definicja
Jednostki ciśnienia
Energia wewnętrzna gazu doskonałego
Prawa gazowe
Transport gazów w tkankach
Gaz rzeczywisty – równanie Van der Walsa
Właściwości fizykochemiczne tlenu
3. Medycyna hiperbaryczna – badania doświadczalne
3.1. Wpływ hiperbarii tlenowej na układ krążenia
3.2. Wpływ hiperbarii tlenowej na układ oddechowy
3.3. Wpływ hiperbarii tlenowej na układ ruchu
3.4. Wpływ hiperbarii tlenowej na układ trawienny
3.5. Wpływ hiperbarii tlenowej na układ moczowy
3.6. Wpływ hiperbarii tlenowej na ośrodkowy układ nerwowy
3.7. Wpływ hiperbarii tlenowej na układ endokrynny
3.8. Wpływ hiperbarii tlenowej na skórę i błony śluzowej
3.9. Wpływ hiperbarii tlenowej na komórki tkanki łącznej
z uwzględnieniem układu immunologicznego i krwiotwórczego
3.10. Wpływ hiperbarii tlenowej na gojenie się ran
4. Medycyna hiperbaryczna – zastosowania kliniczne
4.1. Sprzęt stosowany w terapii hiperbarycznej
Komora jednomiejscowa
Komora wielomiejscowa
Wentylacja pacjentów niewydolnych oddechowo
w komorze hiperbarycznej
Zarys medycyny hiperbarycznej
Wyposażenie dodatkowe w komorze hiperbarycznej
Pomiar ciśnienia parcjalnego tlenu w tkankach – oksymetria przezskórna
4.2. Zasady dotyczące budowy, eksploatacji oraz
bezpieczeństwa użytkowania komór ciśnieniowych
Zasady dotyczące budowy komór ciśnieniowych
Zasady eksploatacji komór ciśnieniowych
Zasady dotyczące bezpiecznego użytkowania komór ciśnieniowych
Zasady bezpieczeństwa przeciwpożarowego w komorach ciśnieniowych
Zasady bezpieczeństwa związane z zagrożeniem chorobą dekompresyjną
Przepisy i standardy dotyczące zasad bezpieczeństwa w komorach hiperbarycznych
4.3. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej w kardiologii
4.4. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej w pulmonologii
4.5. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej w laryngologii
4.6. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej
w reumatologii, ortopedii i traumatologii
4.7. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej w gastrologii
4.8. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej w nefrologii i urologii
4.9. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej w neurologii
4.10. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej w endokrynologii
4.11. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej w hematologii
4.12. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej w dermatologii
4.13. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej w leczeniu oparzeń
4.14. Zastosowanie hiperbarycznej terapii tlenowej w leczeniu odczynów popromiennych skóry
4.15. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania hiperbarycznej terapii tlenowej
Główne wskazania do stosowania hiperbarycznej terapii tlenowej
Powikłania, efekty uboczne i przeciwwskazania do stosowania hiperbarycznej terapii tlenowej
4.16. Nowe możliwości leczenia tlenem
4.17. Podstawy medycyny nurkowej
Zasady kwalifikacji medycznej osób do nurkowania
zawodowego, rekreacyjnego i technicznego
Zasady bezpiecznego nurkowania
Choroba dekompresyjna
4.18. Stany nagłe i ratownictwo z zastosowaniem terapii hiperbarycznej
4.19. Rola terapii hiperbarycznej w systemie ratownictwa medycznego
5. Zastosowanie hiperbarii tlenowej w skojarzonym leczeniu ran
6. Organizacja i finansowanie świadczeń z zakresu terapii hiperbarycznej w Polsce
Skorowidz